In april 2016 werd ik door het Aanspreekpunt van de St. RHvS, Wil Bouwmans, erop gewezen, dat het monument in Voorthuizen dit jaar een jubileumstatus heeft. Middels dit artikel wil ik u dan ook met een aantal zaken bekend maken rond dat monument. Het is opgericht in 1941. Die oprichting werd in diverse landelijk dagbladen, die toen “couranten” werden genoemd, vermeld. Onderstaand bericht stond op 24 maart 1941 in de “Leeuwarder Courant” :

Monumenten voor de gesneuvelden onthuld te Barneveld

Zaterdagmiddag is in het dorp Voorthuizen bij Barneveld een monument onthuld voor de gevallenen van het eerste Regiment Huzaren. Omstreeks drie uur in den middag nam oud-luitenant Camerling Helmont het woord voor het uitspreken van de onthullingrede. In eenvoudige treffende woorden herdacht spreker de kameraden, die het hoogste offer, dat van hun leven hebben gebracht. Door hun trouwe plichtsvervulling hebben zij de grootste dankbaarheid en hoogachting verdiend van allen.
“Als we de 39 namen van onze vrienden aanschouwen”, zoo ging Overste Camerling Helmont voort, “dan rijzen hun gestalten, zooals wij ze gekend hebben, voor ons op. Door het oprichten van dit gedenkteeken hebben wij gemeend onze diepste gevoelens van vriendschap te moeten vertolken. Laat daarom dit gedenkteeken een symbool zijn van een eerlijke plichtsvervulling, opdat het nageslacht in eenheid zal voorkomen hetgeen hier is geschied en eensgezind zal arbeiden aan de werken des vredes.”
Hierna droeg spreker het monument over aan het gemeentebestuur van Barneveld.
Namens de bevolking aanvaardde de burgemeester, de heer J. Westrik, het monument en verzekerde, dat hij en alle ingezetenen het steeds in ere zullen houden.
Vervolgens werden een aantal kransen bij het monument gelegd o.a. van de gemeente Barneveld, van officieren en manschappen van het regiment en van de nazaten van den eersten commandant van het regiment in 1814, baron van Sytzama.
De sobere plechtigheid werd bijgewoond door kolonel van Alphen, hoofd van het regelingsbureau, luitenant-kolonel Crommelin, oud-commandant van het regiment, de oud-officieren van het regiment en talrijke minderen.

Bron: Leeuwarder Courant, 24 mrt 1941

Het berichtje bevat een aantal foutjes die gerelateerd zijn aan de schrijftrant van die tijd. Ook zijn niet alle namen en rangen juist, maar dat geeft niets, gelet op de ernst van de zaak. Het betreft de onthulling van een monument voor het (voormalig) 1e Regiment Huzaren.
Het monument is in opdracht van een comité van reserve officieren tot stand gekomen. Die groep van reserve officieren, in samenwerking met een kleine groep overigen, heeft architect M. van Dyk opdracht gegeven het monument te ontwerpen. Het is geheel in strakke lijnen gehouden en uitgevoerd in baksteen terwijl in een zandstenen plaat door bronzen letters de namen van 39 gesneuvelden zijn aangebracht. Een saillant detail is dat het nagenoeg evenveel gesneuvelden zijn als steeds werden aangenomen te zijn gevallen in de gevechten in juni 1815 in de Slag bij Waterloo! Steeds was en is daar ook sprake van 39 gesneuvelden. Oorspronkelijk stonden er 40 namen vermeld op de platen; Citaat Uit: “Wij Huzaren” van november 1967 nr. 4:

GEDENKTEKEN (citaat van een brief geschreven door een van de vrienden van “Wij Huzaren”).

Het is velen bij de Herdenking, omstreeks half mei opgevallen, dat in de rechterkolom van het gedenkteken een naam is weggebeiteld. Vele geruchten waren hierdoor in omloop. De voorzitter heeft hierover inlichtingen gevraagd aan Wethouder Santbergen. Enige weken later ontving de voorzitter de oplossing van het raadsel. Tot grote verbazing van een oud huzaar, wonende in van Voorthuizen, bleek zijn naam te staan op het gedenkteken als zijnde gesneuveld. Deze huzaar, ook lid van de Vriendenkring, vond dat toch teveel eer. Hij heeft het gemeentebestuur van Voorthuizen dan ook verzocht zijn naam te doen verwijderen, wat via diverse instanties is gelukt. Nog voor de onthulling is alles rechtgezet.

Het monument zou zijn plaats krijgen in Voorthuizen en de oud Regimentsofficier, zijnde de Oud Ritmeester Adjudant P.C.L. Blom verstuurde de uitnodigingen. Die Ritmeester P.C.L. Blom was ook degene die gedurende oorlog de Regimentszaken voor de Duitsers heeft verborgen. Jammer is wel dat ook hij, na de oorlog, niet wist wat er met de Standaard is gebeurd, laat staan waar de Standaard is gebleven. Kortom zoals eerder gezegd, hij liet als Ritmeester Adjudant de uitnodigingen rondgaan.

Wie er allemaal zijn uitgenodigd is niet te achterhalen, maar zeker is dat vrijwel ieder die in de mogelijkheid was op 22 maart 1941 om 14.00 uur ter plaatse was en de onthulling heeft meegemaakt. Ook is het vreemd dat er nauwelijks tot geen foto’s bewaard zijn gebleven. Van veel activiteiten zijn wel foto’s, maar deze onthulling is nauwelijks in beelden vastgelegd.

Het comité dat zoveel heeft gedaan, voor de totstandkoming, stond onder de bezielende leiding van de toenmalige Reserve Ritmeester Jonkheer J.P. Six. (RMWO 4). Een bijzonder en veel gedecoreerd officier, die gedurende de oorlogsjaren nogal wat heeft betekent. De Jonkheer Six was toentertijd de commandant van het 2e Eskadron van het 1e Regiment Huzaren (2-1RH), een van de twee bereden eskadrons. Hij is vooral de animator van de reünievereniging die toen als “Vereniging van Oud-strijders van 4-1RH”. werd gesticht. In diverse aan die “Vereniging” geschreven stukken door hem komt het embleem van onze huidige “Vriendenkring” voor.

Hij liet zich bijstaan door een aantal onderofficieren zoals Opperwachtmeester Administrateur Overduin, de Wachtmeester van Schaik en de Korporaal Bas
Naar de letter genomen zijn zij dus degenen die aan de basis van onze “Vriendenkring Wij Huzaren” hebben gestaan. Dat zal ook de reden zijn dat de “Vereniging” genoemd is naar 4-1RH, het eskadron wat zulke zware verliezen leed in Achterveld. 4-1RH werd gecommandeerd door Reserve Ritmeester De Vries (BK). De genoemde Owi Administrateur en de Wachtmeester waren namelijk ingedeeld bij dat eskadron.  Hieronder de foto van het originele monument tegenover de kerk aan de Hoofdstraat in Voorthuizen. Het huis erachter komt ook voor in een andere foto als huis “Irene”, waar veel huzaren waren gelegerd. Dat die naam niet meer op de voorgevel voorkomt, mag duidelijk zijn. Die naam staat immers voor: Griekse godin Eirene of Irena en betekent zoiets als godin van de vrede. Overigens staat tegenwoordig een huis wat Irene is genoemd net voor de rotonde in Voorthuizen.

Interessant is dat de op de foto staande (oud) huzaren, in dit geval 3 onderofficieren, in uniform staan. Het is mogelijk dat het de initiatiefnemers zijn, maar dat is absoluut onzeker en niet te verifiëren De bezetter had toen al verboden om bij dit soort gelegenheden in uniform te verschijnen. Toch werd, als het om “heldenverering” ging, vaak een oogje toegeknepen.
Eveneens afwijkend is dat twee van de mannen een uniform dragen van de marechaussee. Het was bij de demobilisatie in juni 1940, gebruikelijk dat voor overheidsdiensten de (oud) militairen werden gerekruteerd als overheidspersoneel. Velen zijn toen overgestapt naar de marechaussee en gingen dus als politiefunctionaris werken. De opleiding werd onder andere ondergaan in Schoorl en Ommen. Daaruit zijn nogal wat beruchte namen ontstaan. Erg veel van de daar opgeleide mannen hadden een bijzonder slechte reputatie.  De volgende foto geeft aan dat het monument voor het huis “Irene” werd geplaatst. Gelet op de ramen heb ik persoonlijk enige twijfel, maar het zou kunnen. De ramenpartij is duidelijk anders als op de foto van het monument. Het zou wel het huis kunnen zijn wat net voor de rotonde staat in Voorthuizen (“Amersfoort zijde”). Dat heet “Irene” en lijkt er meer op dan het huis op de foto met het monument. Let op de hond. Het was de mascotte van het Mitrailleur Eskadron van het Regiment (ME-1RH): Hij heette “ANTON” en hij kwam van Leersum (waarschijnlijk net als zijn baasje). Hij was van de lichting 1938 en sinds 14 januari 1940 bij de troep.

In mei 1959 ontstond er twijfel over een aantal zaken. Het Monument was immers opgericht door de “Oud-strijders van 1RH” en die verzorgden het ook. Er is echter met name in de krantenartikelen te lezen dat de Oud Regimentscommandant Luitenant Kolonel. Camerling Helmolt het officieel heeft aangeboden en derhalve ook overgedragen aan de toenmalige burgemeester van de gemeente Barneveld de heer Westrik, die het heeft aanvaard. Daarmee zou de kous af zijn, ware het niet dat een Regimentscommandant van het “Regiment Huzaren van Sytzama” de Jonkheer J.J.G Beelaerts van Blokland, de zaken overnam en alle zaken zoals herdenkingen en dus ook het monument bij het Regiment wilde onderbrengen waarbij de duidelijk status van het monument moest worden bepaald. Hij stuurde een brief aan Oud Luitenant Kolonel Camerling Helmolt en aan Burgemeester Westrik en deze geven beiden hetzelfde antwoord: “Overgedragen en aanvaard.”

In de beginjaren 1990 wordt een ander punt actueel. De Gemeente wilde het dorpscentrum renoveren en veranderen om betere en veiligere doorstroming te krijgen. Daarvoor moesten ettelijke gebouwen langs die straat worden gesloopt. Daar hoorde ook de Hotel Restaurant “De Vergulde Wagen” bij, het oude Hoofdkwartier gedurende de mobilisatie en toen in gebruik als Stafgebouw en Officiersmess. Het monument stond ook in de weg bij deze plannen. Er is een voorstel gedaan en daaraan is gehoor gegeven.

Het Regiment en de Vriendenkring zijn bij deze plannen steeds betrokken. Adjudant Onderofficier Instructeur Jaap den Haan heeft alle zeilen bijgezet en steeds aangedrongen op een goede en bereikbare locatie. Het is vooral mede aan hem te danken dat het monument nu zo’n mooie plek heeft Het eerste plan was om het monument langs de van den Berglaan aan de rand van het trottoir te zetten. Daar is vanaf gezien en is het gezet waar het nu staat. Het staat daar mooi en heeft daarmee een mooie plek. De andere twee monumenten in Voorthuizen staan, naar mijn persoonlijke mening, op een minder mooie locatie.

De “Wilhelmina School” heeft het Monument geadopteerd en de relatie met het “Regiment Huzaren van Sytzama” is uitstekend. De school is bijzonder betrokken en dat gedurende vele jaren.
Daarvoor is de school onderscheiden met de zilveren Legpenning van het Regiment Huzaren van Sytzama. De leerlingen van groep 8 verzorgen het Monument en nemen deel aan de Herdenking, ook in voordrachten van gedichten.
Daarvoor is de stuwende leerkracht, Dhr. K. Korving, onderscheiden met de Erepenning van de Vriendenkring “Wij Huzaren” en een oorkonde. Datzelfde geldt ook voor de zorgen van Muziekvereniging “Crescendo” uit Voorthuizen, waar de Vriendenkring en het Regiment steeds gastvrij worden ontvangen en verzorgd. Dit jaar (2016) is de Muziekvereniging met een speciale oorkonde daarvoor onderscheiden met de Erepenning van de Vriendenkring “Wij Huzaren”.